ამედეო მოდილიანი და მისი შემოქმედება (Amedeo modiliani da misi shemoqmedeba)

ამედეო მოდილიანი (Amedeo Clemente Modigliani) გახლავთ იტალიელი ებრაელი მხატვარი და მოქანდაკე, რომელიც ძირითადად მოღვაწეობდა საფრანგეთში. იგი ცნობილია პორტრეტებითა, შიშველი ნახატებითა და თანამედროვე სტილით, რომელსაც ახასიათებს სახის, კისერებისა და ფიგურების სიურეალური მოგრძოება, რომლებიც მისი ცხოვრების პერიოდში კარგ ხელოვნების ნიმუშად არ მიუღიათ, მაგრამ მოგვიანებით მოდილიანმა საკმაო დიდი გამოხმაურება და დამსახურება მიიღო.

მოდილიანმა ახალგაზრდობა იტალიაში გაატარა, სადაც შეისწავლა ანტიკური ხელოვნება და აღორძინების ხანა. 1906 წელს კანალიზაციის გაწმენდა იგი საცხოვრებლად პარიზში გადავიდა, სადაც იგი დაუკავშირდა ისეთ მხატვრებს, როგორებიც არიან პაბლო პიკასო და კონსტანტინე ბრანჩუჩი. 1912 წლისთვის მოდილიანი საავტომობილო სალონში გამოჩნდა მაღალ სტილიზებულ ქანდაკებების კუბისტებთან.

მოდილიანიანის ნამუშევრებს შორის შედის ფერწერული ტილოები და ნახატები. 1909 - 1914 წლები მან ძირითადად მიუძღვნა ქანდაკების შექმნას. მისი მთავარი თემა იყო პორტრეტები და სრული ფიგურები, როგორც სურათებში, ასევე ქანდაკებებში. მოდილიანს მცირე წარმატებები ჰქონდა, სანამ ცოცხალი იყო, მაგრამ გარდაცვალების შემდეგ დიდ პოპულარობას მიაღწია. ის გარდაიცვალა ტუბერკულოზური მენინგიტით, 35 წლის ასაკში, პარიზში.

რა უნდა იცოდეთ მოდილიანის ნამუშევრების შესახებ?

რა არის განსაკუთრებული მოდილიანში? მის ნამუშევრებში? აღსანიშნავია, რომ მოდილიანის მიერ შექმნილი ნამუშევრის სხეული, მოდერნიზებულია ფიგურული მხატვრობის შესახებ. მის შემოქმედებას ხშირად ახასიათებს თავისი წაგრძელებული სხეულები და ცარიელი თვალები, მისი საგნები გამორჩეულია, თითოეული მათგანი განსხვავებულ ამბავს ყვება მის ცხოვრებასა და ხელოვნებაზე. ქვემოთ არის რამდენიმე რამ, რაც შეიძლება არ იცოდეთ მისი ნამუშევრების შესახებ, კერძოდ:

#1 იუდეველი (The Jewess)

1908 წელი - იუდეველი იყო მოდილიანის პირველი ნახატი, რომელიც გაყიდა 1906 წელს პარიზში დასახლების შემდეგ. იგი შეიძინა მისმა მეგობარმა და მფარველმა, პოლ ალექსანდრემ. მიუხედავად იმისა, რომ იუდეველს კომპოზიციური გამოხატულება აქვს, მჯდომარე სახის მკაცრი სითეთრე მკაცრად ეწინააღმდეგება მის მუქ ტანსაცმელს, რაც კომპოზიციას და შინაგან დაძაბულობას ანიჭებს და ზედაპირის ქვეშ დამალულ ძლიერ ემოციებსზე მიანიშნებს. ნახატის მელანქოლიურმა ზეგავლენებმა გამოიწვია შედარება პიკასოს ლურჯ პერიოდთან. ნახატი ასევე მოდილიანის ერთ-ერთი იმ ებრაული თემატური ნამუშევარია, რომელიც სეპარდიული ებრაული წარმოშობის იყო და საჯაროდ მოიცვა მისი ებრაული თვითმყოფადობაც.

#2 პაბლო პიკასოს პორტრეტი

1915 წელი - ამედეო მოდილიანს შერეული გრძნობები ჰქონდა პიკასოს მიმართ. მოდილიანი (modiliani) აშკარად აფასებდა მისი მეტოქის წარმატებას, მაგრამ მიიპყრო მისმა ქარიზმატულმა პიროვნებამ და მხატვრულმა ნიჭმა. ეს კონკურენტული გრძნობები ჩნდება ამ პორტრეტში: ეს ამბივალენტურობა ვლინდება ორტონიან სახეში, ხოლო საღებავების საერთო ჟესტური, არათანაბარი გამოყენება მიანიშნებს შინაგან კონფლიქტზე. მრგვალი სახე და სახის ნაქვთები ჰგავს ბუდას სამხრეთ-აღმოსავლეთ ალიკატურ გამოსახულებებს, რაც მოდილიანის პატივს ცემა გამოიხატება პიკასოს სიბრძნესა და გამოცდილების მიმართ. ეს სიტყვასიტყვით არის გადმოცემული ნახატის ქვედა მარჯვენა მხარეს, ფრანგული სიტყვით Savoir ("იცოდე").

#3 შიშველი ქერა ქალი დაშვებული პერანგით

1917 წელი - მოდილიანის “შიშველები” ხშირად სენსუალურობის გულწრფელი გამოსახულებებია, რომლებიც ხშირად ეხმიანება ამ თემის ტრადიციულ მართვას, მაგრამ მათი მხატვრული წინამორბედების მითოლოგიურ კონტექსტში. მაგალითად, ბოტიჩელის, ვენერას დაბადებას - ნახატს, რომელთანაც მოდილიანი უდავოდ იყო ნაცნობი ფლორენციაში ჩატარებული სწავლისგან - ისეთი თვისებების მეშვეობით, როგორიცაა გრძელი ქერა თმა, დახრილი თავი და ფიგურის კონტრასტი.

კლასიკური კომპოზიციაა, თუმცა, ოსტატურად არის დამორჩილებული და მძიმედ მოდერნიზებული. მიუხედავად იმისა, რომ ბოტიჩელის ვენერა ხელოვნურად აშუქებს თავის სასქესო ორგანოებს, მოდილილიანის შიშველი ქერა ქალი მისი დაცემული ქიმიის საშუალებით ამ მხარეზე ამახვილებს ყურადღებას და დამთვალიერებელს უმკლავდება ოდნავი ღიმილით. მოდილიანის ნახატის ასეთმა მახასიათებლებმა, სავარაუდოდ, ხელი შეუწყო აჟიოტაჟს, რომელიც გამოიწვია მხატვრის ახლა უკვე ლეგენდარულმა გამოფენამ ბერტ ვეილის გალერეაში 1917 წელს.

#4 ჟაკ და ბერტე ლიფციცი (Jacques and Berthe Lipchitz)

1916 წელი - ჟაკ ლიფციცისა და მისი მეუღლის, ბერტეს ეს ორმაგი პორტრეტი ასახავს მოდილიანის ნიჭს მისი საგნების შინაგანი ცხოვრების ამაღლებისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ მისი სტილიზებული ხატვის მეთოდი წარმოადგენს ნიღბის მსგავს ორ სახეს, ისინი ავლენენ დახვეწილ მინიშნებებს თითოეული პიროვნების შესახებ.

მაგალითად, ბერეტს აქვს ღია, მოსიყვარულე სახე, რომელიც გადმოცემულია საღებავის სიკაშკაშესა და დახრილი თვალების ქვევით. ჟაკი, თავისი პატარა, შეკუმშული ნაქვთებით, რომელიც შინაგანად დახრილად გამოიყურება, საეჭვო პიროვნების იერს ქმნის. აღსანიშნავია, რომ ჟაკ ლიპციცი დაჟინებით მოითხოვდა შემდგომ ცვლილებებს ამ ნახატის დასრულების შემდეგ; შედეგად მოდილიანი დათანხდმა და ნახატის დასრულებას თითქმის ორი კვირა დასჭირდა.

#5 ჯინ ჰებუტერნის პორტრეტი (Portrait of Jeanne Hebuterne)

1918 წელი - როდესაც მოდილიანი ურთიერთობაში შევიდა 19 წლის ჯინ ჰებუტერენთან, მისი ახლო მეგობრები იმედოვნებდნენ, რომ სერიოზული ახალგაზრდა ქალი მოდილიანს შთააგონებდა თავისი ექსცესების შესაჩერებლად. თუმცა ჰებუტერნს შეუყვარდა მოდილიანი, მაგრამ ეს სიყვარული ბრმა იყო და რაიმე მოთხოვნებს არ უყენებდა მოდილიანს.

მიუხედავად იმისა, რომ ნახატში ძირეული ცვლილებები არ განხორციელებულა, ქალის პორტრეტი მხატვრის ახალგახსნილ სიმშვიდესა ასხივოსნებს. ნაკლებად სტილიზებული, ვიდრე მხატვრის ადრინდელი ნამუშევრები, თვისებები, განსაკუთრებით ეშმაკური, გვერდული მზერა, ფსიქოლოგიურ სიცხადეზე მიანიშნებს, რაც ჰებუტერნის შინაგან ხასიათს გამოხატავს.