![]()
რა არის კულტურის პოლიტიკა
კულტურის პოლიტიკის იდეა იუნესკოში 1960-იან წლებში შემუშავდა. ზოგადად, ეს პოლიტიკა გულისხმობს მთავრობის მიერ პროცესების, იურიდიული კლასიფიკაციის, რეგულაციების, კანონმდებლობისა და ინსტიტუტების შექმნას (მაგ., მუზეუმები, გალერეები,, ბიბლიოთეკები, საოპერო თეატრები და ა.შ.), კანალიზაციის გაწმენდა რომლებიც ხელს შეუწყობენ ქვეყნის კულტურულ მრავალფეროვნებას და შემოქმედებით გამოხატულებებს ხელოვნების სხვადასხვა ფორმებსა და შემოქმედებით საქმიანობაში.
კულტურის პოლიტიკა განსხვავდება ერთი ქვეყნიდან მეორეში, მაგრამ სართო ჯამში, ის მიზნად ისახავს ხელოვნებისა და შემოქმედებითი საქმიანობის ადამიანებისათვის ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესებას და ქვეყნის ყველა მკვიდრის ეთნიკური, მხატვრული, მუსიკალური, სოციო-ლინგვისტური, ლიტერატურული და სხვა გამოხატვის პოპულარიზაციას. ზოგიერთ ქვეყანაში, განსაკუთრებით კი 1970-იანი წლებიდან, ძირითადი აქცენტი კეთდება მკვიდრი მოსახლეობისა და მარგინალიზებული თემების კულტურის მხარდაჭერაზე და იმის უზრუნველყოფაზე, რომ კულტურული ინდუსტრიები (მაგ., კინემატოგრაფია ან/და სატელევიზიო წარმოება) წარმოადგენს ქვეყნის მრავალფეროვან კულტურულ მემკვიდრეობას, ეთნიკურ და ენობრივ დემოგრაფიას.
კულტურის პოლიტიკა საქართველოში
![]()
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის პოლიტიკა ითვალისწინებს შემდეგს:
1. კულტურული მემკვიდრეობის მრავალფეროვნების ხელშეწყობა და დაცვა;
2. პროფესიული ინსტიტუციების გაძლიერება, კულტურის სხვადასხვა სააგენტოს პასუხისმგებლობის გაზრდა და მემკვიდრეობის დაცვა;
3. მემკვიდრეობის დაცვასთან და განვითარებასთან დაკავშირებული სექტორების დეპოლიტიზაცია;
4. კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისთვის განკუთვნილი დაფინანსების წყაროების მრავალფეროვნების უზრუნველყოფა და დაცვა;
5. სპეციალური პროგრამების (რომლებიც მემკვიდრეობის ძეგლებსა და ისტორიულ გარემოზეა დაფუძნებული) შემუშავება, რაც ადგილობრივი მოსახლეობისთვის მატერიალურ სოციალურ და ეკონომიკურ სარგებელს მოიტანს;
6. საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება კულტურული მემკვიდრეობის მნიშვნელობის შესახებ;
7. მოქალაქეთა წვდომის ხელშეწყობა კულტურულ მემკვიდრეობასთან დაკავშირებულ საკითხებზე, ვინაიდან ამგვარი წვდომის გარეშე მემკვიდრეობას არ ექნება სოციალური ფუნქცია;
8. გარემოს ფართო კონტექსტის ხაზგასმა - კულტურული და ბუნებრივი ფასეულობების გააზრება ერთი კუთხიდან;
9. ზემოაღნიშნული მიზნის მისაღწევად შესაბამისი სამართლებრივი და ადმინისტრაციული ცვლილებების განხორციელება;
კულტურის პოლიტიკა სხვა ქვეყნებში
![]()
კულტურის პოლიტიკის განხორციელება შესაძლებელია ნაციონალურ, სახელმწიფოს დონეზე, სუბ-ნაციონალურ დონეზე (მაგალითად, აშშ-ს შტატები ან კანადის პროვინციები), რეგიონალურ დონეზე ან/და მუნიციპალურ დონეზე (მაგ., ქალაქის მთავრობა ქმნის მუზეუმს ან ხელოვნების ცენტრს). კულტურის პოლიტიკის შემუშავება შეიძლება ერის სახელმწიფო დონეზე: მუსიკალური განათლების ან თეატრალური პროგრამების დაფინანსება მცირედით, მთავრობის მუზეუმში კორპორატიული სპონსორობით ჩატარებული ხელოვნების გამოფენების მასპინძლობითა და იურიდიული კოდექსების დამყარებით.
მაგალითად, აშშ-ს შინაგანი შემოსავლების სამსახურის #501 გადასახადის აღნიშვნა არაკომერციული საწარმოებისათვის და პოლიტიკური ინსტიტუტების შექმნა, როგორიცაა კულტურის სხვადასხვა სამინისტროები და კულტურის განყოფილებები, ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ეროვნული ფონდი და ხელოვნების ეროვნული ფონდი ამერიკის შეერთებული შტატებში. ასევე, ხელოვნების საბჭოები და კულტურული ინსტიტუტები, როგორიცაა გალერეები და მუზეუმები. მაგალითად, დიდი ბრიტანეთის გაერთიანებული სამეფოს მსგავსი მნიშვნელოვანი ორგანიზაციებია კულტურის, კონდიციონერის ხელოსანი მედიისა და სპორტის დეპარტამენტი (DCMS) და ინგლისის სამხატვრო საბჭო.
კულტურული პოლიტიკის შემუშავებისას მნიშვნელოვანია ქვეყნის საჭიროებების შეფასება და იმის ცოდნა, თუ რისი გაკეთება შეიძლება ამის საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად. მსოფლიოს უმეტეს ქვეყნებში ამ ასპექტის შესახებ ძალიან ცოტა რამ არის ცნობილი, საზოგადოევამ ხშირად არც კი იცის, რა მეთოდებით შეიძლება კულტურული საქმიანობის გამოყენება, რა ტიპის ინსტიტუტების მიერ? რა აღჭურვილობით? რის ფასად? თითოეულ სექტორში (შექმნა, გავრცელება, ტრენინგი, კონსერვაცია), რა საქმიანობა და ხარჯები აქვს სახელმწიფოს, ადგილობრივი თემების, ნებაყოფლობითი გაერთიანებების და ინდივიდების საქმიანობას.
![]()
თითოეულ ქვეყანას აქვს ზოგადი კონცეფცია კულტურის პოლიტიკის მოქმედების შესახებ, რომელიც სახელმწიფო ხელისუფლებამ უნდა მიიღოს კულტურულ სფეროში, შეიმუშავოს მიღწევის მიზნები და განახორციელოს შესაბამისი ქმედებები. ზოგადად კი, აღმოჩნდა, რომ არსებობს ოთხი განსხვავებული მიდგომა კულტურის პოლიტიკასდმი, ესენია შემდეგი:
- კულტურის პოლიტიკა ინტეგრირებულია ზოგად დაგეგმვაში.
- სახელმწიფო მიიჩნევს, რომ მას ეკისრება პასუხისმგებლობა კულტურის მიმართ, გამომდინარე მისი ერისგან მის მიერ აღებული როლიდან, რომ სახელმწიფოს ძირითადი მოვალეობაა შეცვალოს ინიციატივა, რომელსაც ყოველთვის არ შეუძლია ამ ამოცანის წარმატებით შესრულება.
- სახელმწიფო ფრთხილად უნდა იყოს ცენტრალიზაციისა და სახელმწიფოსთვის მთავარი როლის შემუშავების პროცესსა და კულტურული ინსტიტუტების უშუალო მართვის პროცესში, ვინაიდან და რადგანაც, საფრთხე ემუქრება კულტურული მოქმედებების ერთგვაროვნებასა და ხელოვნების სფეროში მრავალი სადავო ელემენტის განეიტრალებას; მათ (ანუ ის სახელმწიფოები) ვინც/რომლებიც ამგვარ მიდგომას უჭერს მხარს, ურჩევნია შეზღუდოს სახელმწიფოს ჩარევა ფინანსური დახმარებით და ყოველგვარი პირობებისგან ხდება თავისუფალი.
- გარკვეულ განვითარებად ქვეყნებში მიიჩნევა, რომ კულტურული განვითარება აუცილებელია, რათა გაძლიერდეს და ამასთან, ამაღლდეს საზოგადოების ცნობიერება ამა თუ იმ ეროვნების შესახებ და ამით ხელი შეეწყოს ტრადიციული კულტურის ზრდას, რომელიც დააკმაყოფილებს ხალხის ღრმა მისწრაფებებსა და თანამედროვე სამყაროს მოთხოვნებს. ამ შემთხვევაში, სახელმწიფოს ჩარევა აუცილებელია კულტურის პოლიტიკაში, ვინაიდან კერძო ქმედებები ჯერ კიდევ აშკარად არაადეკვატურია და საჭიროებს განვითარებასა და ხელშეწყობას.
ნებისმიერ შემთხვევაში, კულტურის სფეროში სახელმწიფოს ჩარევამ არ უნდა მოახდინოს ცუდი ზეგავლენა კულტურის შექმნის თავისუფლებაზე და ყოველთვის თავიდან უნდა იქნას აცილებული საზოგადოების პასიურობა მიიღონ მონაწილეობა სახელმწიფოს მიერ შემუშავებულ კულტურლ ღონისძიებებსა თუ პროგრამებში, რომლებიც ერის კულტურული ცნობიერების ამაღლებისა და დამკვირდებისათვის იქმნება.
